الویر شناسی قسمت اول / آقای نورالدین اسلامی الویری

الویر شناسی

گویش وفرهنگ عمومی ده‌ الویر در قالب جزوه‌ تقدیم
خواهد شد

قسمت اول

الویر :

تحقیق وپژوهش : اقای نورالدین اسلامی الویری

۱- معرفی الویر :

الویر در بخش خرقان در فاصله۷۰ کیلو متری شمال غرب ساوه و۱۵۰ کیلو متری
غرب تهران قرار
الویر از نظر لغت از گروه کلمات البرز والوند است که از دو جز ( ال)و ( ویر ) تشکیل شده است که ال به معنای سنگ و ویر به معنی یاد وخاطر بوده وروی هم الویر
معنای کوه یادمان را در بر دارد همچنانکه البرز به معنای
کوه بلند والوند معنای کوه گسترده را دارند .
از قراین چنین بر می آید که
الویر نخست نام کوه بوده که ده در دامنه آن قرار دارد وبا گذشت زمان این نام برای ده جا افتاده است . بنابر این با توجه به همخوانی نام الویر با البرز والوند پیشینه تاریخی این ده نیز در حد قدمت تاریخی البرز والوند است واز این رو می توان گفت الویر یکی از باستانی ترین روستاهای ایران بوده و گویش الویری نیز از جمله گویش های اصیل ایران است .
گویش الویری با گویش های
کردی ، اورامی ، لری و پاره ای از گویش های مناطق مرکزی ایران اشتراکات لغوی
دارد
اهمیت گویش های باستانی در آن است که علاوه بر حفظوانتقال فرهنگ گذشته
با بهره گیری از قواعد و واژگان این گویش ها می توان جایگزین های مناسبی
برای کلمات دخیل ساخت و
زبان فارسی را در برابر تهاجم کلمات واصطلاحات
زبان های بیگانه امنیت بیشتر بخشید . علاوه بر این
حفظ گویش های باستانی می تواند زمینه مناسبی برای
تحقیق وتبیین آثار گذشته باشد تا درک درستیاز آثار گذشته به دست آید به عنوان مثال:
سعدی گفته :
چنان خشک سالی شد اندر دمشق
که یاران فراموش کردند عشق
بخوشید سرچشمه های قدیم
نماند آب جز آب چشم یتیم

در پاره ای از نسخه ها ی جدید دیوان سعدی بخوشید

خشک شد معنی شده که درست نیست . این اشتباه از
آنجا ناشی شده که تصحیح کنندگان دیوان یا نقل کنندگان قصیده از معنای کلمه ( خوش khush ) درک درست ندارند .
خوش آن مقار آبی است که در جوی روان است اما از بالا دست قطع شده . این کلمه در گویش الویری به کار
می رود . هنگامی که کشاورزی مشغول آبیاری است وآب جوی یا نهر از حد
معمول کمتر است در پاسخ
علت کم بودن می گوید :
( خوش ) است یعنی از بالا دست قطع شده وته ماند است
در شعر سعدی نیز منظور از
بخوشید(bekhushid )
خشک شدن چشمه ها نیست
بلکه کم شدن وبه مراحل پایانی رسیدن مورد نظر است چه اگر چشمه ها بطور کلی خشک شده بود دیگر حیاتو زندگی وجود نداشت
چه بسا در ترجمه بعصی از کتیبه ها وسنگ نوشته ها
باستانی نیز چنین اشتباه هایی رخ داده باشد که برای
اطمینان توجه به گویش های
باستانی ضروری می نماید

ویژگی هایگویش الویری:

فعل در گویش الویری :

الف . متمایز بودن ساختار
فعل لازم ومتعدی

از خصوصیات گویش الویری
متمایز بودن ساختار فعل لازم ومتعدی در صیغه های
ماضی است :
در فعل لازم ضمایر متصل فاعلی بعد از بن یا ماده فعل
قرار می گیرد اما در صیغه های ماضی افعال متعدی ضمایر متصل فاعلی قبل از
ماده فعل قرار دارند
۱- مثال برای فعل لازم :

بوشتم ( bavashtem )

بوشتی ( bavashtey )

بوشت ( bavashta )
بوشتیون(bavashteyon )
بوشتیایا(bavashteyaya )
بوشتنده( bavashtenda )
دویدم ، دویدی ، دوید
دویدیم ، دویدید ، دویدند
همانطوریکه ملاحظه می شود در این فعل لازم ضمایر
م ، ی. ، - یون ، یایا و. نده
در پایان یعنی بعد از بن فعل
قرار دارند

آقای نورالدین اسلامی الویری

بخش دوم
ویژگی های گویش الویری
۱- جنس( مذکر ومونث )
یکی از ویژگی های گویش الویری متمایز بودن جنس است .
علامت تانیث a وya است که در انتهای کلمه قرار می گیرند
در موارد زیرمونث و مذکر از هم متمایز هستند :
- در اسم های مربدط به جنس مذکر و مونث
- در سوم شخص مفرد ضمایر شخصی و اشاره
- درسوم شخص مفرد ماضی نقلی وبعید افعال لازم
( استثنائا در ماضی مطلق دو
مصدر بشیندن و بومیندن )
- در سوم شخص مفرد زمان حال و مستقبل افعال
لازم ومتعدی
بطور کلی ضوابط زیر بر
تفکیک مذکر و مونث حاکم است :

الف - اسامی مذکر
۱- اسم های مختوم به ای( i ) مانند :
چالی ، قالی ، داری ، وازی و..
۲- اسم هایی که حرف پایانی آنها ساکن است مانند:
ناف ، پور ، اشکم
۳- اسم هایی که به ضمه (o ) ختم می شوند مانند:
پلو palo ، ‌سوهوsoho
۴- اسم هایی که به ( u ) ختم می شوند مثل :
چو. و. باهو،
مو و سورو

ب- اسامی مونث:
۱ - اسامی مختوم به
تکواژ ( ya ) مانند
ویه. ، بالشمی یه
۲‌- اسم های یک هجایی‌ مختوم‌به ضمه‌مانند‌:
شو ، خو ،

قیود در گویش الویری:

در گویش الویری جای قیود بعد از مفعول است اما اگر تاکید مد نظر باشد قید در
آغاز کلام آورده می شود .
انواع قیود عبارتند‌از:

الف قید مکان :

انده anda. اینجا

یو هن (yohon ) آنجا
ب - قیود زمان :

آرو‌( àru ) امروز

سهر‌( sahar ) فردا

پسبا ( pasaba ) پس فردا

پسینش ( pasinesh ) پس فردا

-او پسینش( u pasinesh
پسون فردا
- ام شو ( am sho ) امشب

- فردا شو ( farda sho )
فرداشب
- پس فردا شو ( pas farda sho ) پس فردا شب

- ازیره ( azira ) دیروز
ازیرکه( aziraka ) دیروز

اپره ( apara ) پریروز
اپرکه( aparaka ) پریروز

پس اپره( pas apara )
پس پریروز
پس اپرکه‌( pas aparaka )
‌ پس پریروز

- ازیر شو ( azir sho )
دیشب
- ازیر شوکه( azir shoka )
دیشب
- اپره شو( apara sho )
پریشب
- اپره شوکه ( apara shoka ) پریشب

ام‌ساله ( am sala ) امسال

ام سالکه( amsalaka )
امسال
پاره ( parab ) پارسال
پارکه ( paraka ) پارسال

پیراره( pirara ) پیرار سال

پیرارکه( piraraka ) پیرار سال

بخش سوم .
پیشینه فرهنگ در الویر :

سواد وآموزش در الویر سابقه دیرینه دارد. قبل از تاسیس مدرسه به سبک امروزی امر آموزش توسط مکتب خانه ها انجام‌ می گرفتکه مکتب خانه های
دایر در الویر به شرح زیر بوده اند:

- مکتب میر زا محمد علی( جد پدر بهاالدین خرمشاهی )
- مکتب میرزا محمود ( نوه پسری میرزا محمد خوشنویس الویری صاحب نامه بی نقطه )
۳- مکتب میرزا حسن شرفی
۴- مکتب میرزا حسن کمالی
۵- مکتب میرزا علی آقا الویری( جد پدری مهندس مرتضی الویری شهر دار اسبق
تهران)
۶- مکتب ملا‌علی اعظم ( در
این مکتب شیوه تعزیه خانی نیز آموزش داده می شده)
۷- مکتب میرزا علی آقا‌امتیاز
۸- مکتب شیخ علی
۹- مکتب ملا نوح
۱۰- مکتب ملا خدیجه
۱۱- مکتب ملا سیده صغرا
۱۲‌- مکتب ملا‌شوکت

الویر روستای خورده مالک
بوده وهر خانواده صاحب ملک ومتکی به درآمد خود
بوده واز این رو در زمینه تعلیم وتربیت فرزندان خود
محدودیتی‌نداشته اند بلکه
به گونه ای در مورد‌ سواد
آموزی بین خانواده ها رقابت
نیز بوده وبه همین جهت در
بین گذشتگان کمتر فردی دیده که از نعمت خواندن و
نوشتن محروم‌باشد.
پس از دایر شدن مدرسه و
دبستان به سبک نوین از سال
۱۳۲۴ شمسی به مرور مکتب خانه ها تعطیل‌شد.

اشخاص موثر در ارتقا‌ فرهنگ عمومی ده الویر:

از متقدمین :

۱- ملا محمد علی :

ملا محمد علی ابن کربلایی
محمد الویری متوفای نهم ذیحجه ۱۲۵۶ قمری مدفون در جوار امامزاده الویر که از
وی آثار قلمی زیر باقی مانده
است:
- قرآنی به ابعاد۴۵×۳۴ سانتیمتر در ۴۴۸ صفحه که
تمام تفسیر قران در متن وحاشیه صفحات نقل شده
وبا خطی زیبا نوشته شده وبر حسب نقل سینه به سینه
کار نوشتن این قران هفت سال طول کشیده شده است
در گذشته رسم بر این بود که این قران را در یک روز از
سال در عرض چند کوچه آویزان نموده واهالی ده از
زیر ان می گذشتند تا در طول سال از بلاها در امان
باشند.
قسم به قران ملا محمد علی
نیز از قسم های باور کردنی
الویری ها بوده است
این قران به علت استفاده
زیاد چند بار مورد صحافی
قرار گرفته است
در سال ۱۳۳۸ خورشیدی با
اهتمام مرحوم‌زین العابدین اسلامی( ابن ملا محسن ابن
ملا حسین ابن ملا محسن ابن ملا محمدعلی ) این قرآن
توسط مرحوم میرزا حسن کمالی الویری در قالب دو جلد صحافی شد ودر حال
حاضربه صورت کامل وسالم
موجود است.
تصویر پاره ای از صفحات
قران را ذیلا ملاحظه کنید

بخش سوم .
پیشینه فرهنگ در الویر :

اشخاص موثر در ارتقا‌ فرهنگ عمومی ده الویر:

از متقدمین :

۱- ملا محمد علی :

مشاهیر ادبی الویر

۲-ملا حسین
ملا حسین ابن ملا محسن ابن ملامحمد علی الویری
می باشد متوفای ۱۳۲۰ هجری قمری که از وی
آثار خطی نفیس باقی
است. این مرحوم در
نگارش نامه ها واسناد
دقت نظر فراوان داشته
واز این رو پاره ای ابهامات
در مورد اصل ونصب وشجره
بعض از خانواده ها بر اساس
اسناد تنظیمی این مرحوم
بر طرف شده است
از جمله آثار مکتوب باقی مانده از ملا حسین کتابی
است که با خطی بسیار خوش در زمینه عقود و
ایقاعات در سالهای ۱۲۸۴
،۱۳۱۳ و ۱۳۲۰ قمری تحریر
ودر قالب یک کتاب جلد بندی
شده است نمونه ای از خط واسنادتنطیمی ملا حسین

تهیه کننده ؛ محمد شرافت

+ نوشته شده در شنبه چهارم بهمن ۱۳۹۹ ساعت 11:27 توسط مهندس محمد شرافت ساوجی |

فرهیختگان و پیشکسوت گذشته حال آینده ساوه

دانشگاه ها وانستیو ها /اجتماعی واقتصادی - هنری - پزشکی - تربیتی -کشاورزی - صنعتی

الویر شناسی قسمت اول / آقای نورالدین اسلامی الویری

پیوندهای روزانه

نوشته‌های پیشین

پیوندها

کد آمارگیر